Sosyal güvence, gelecekten emin olmak demektir.. Sosyal Güvenlik Sistemi ise çeşitli sosyal risklerde insanın ihtiyaçlarını karşılayan bir sistemdir. Ülkelerin kalkınmışlık ve refah düzeyinin tesbitinde baz alınan kriterler, giderek değişkenliğe uğramaktadır. İstatistiki olarak doğru, fakat sosyal olarak gerçekçi olmayan “Kişi Başına Düşen Milli Gelir “ kriterlerinden ziyade, küreselleşen ve globalleşen dünyada artık sosyal güvenliğin kapsamına ve kalitesine bakılmaktadır.
Sosyal güvenliği çok geniş kitlelere yaygınlaştıran ve kalitesini yükseltmeye çalışan ülkeler, sosyal güvenlikteki Aktuarya Dengesini sağlıklı kurabilmiş ve devletin ekonomik gücünü halkına daha iyi yansıtabilmişlerdir.
Diğer ülkelerle de Sosyal Güvenlik Anlaşması imzalayan ülkeler, yurtdışında çalışan yurttaşlarını da kendi sosyal güvenliklerinin kapsamına almayı sağlamışlardır.
Bu amaçla Türkiye 21 ülke ile Sosyal Güvenlik anlaşması imzalamış, ayrıca 14 ülke ile anlaşma çalışmalarını ve görüşmelerini sürdürmektedir.
Türkiye Cumhuriyeti hükümeti ile Kanada hükümeti arasında, 19.6.1998 tarihinde Ankara'da Sosyal Güvenlik Anlaşması imzalanmış ve 1.11.2000 tarihinde 4594 sayılı kanun ile onaylanmıştır.
Türkiye Cumhuriyeti adına dönemin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Prof.Dr.Nami Çağan ile Kanada hükümeti adına Ankara büyükelçisi Michalle Mace'in imzaladıkları bu anlaşma, 1.1..2005 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Bu anlaşmanın uygulamaya konulmasıyla, Kanada'da çalışan ve yaşayan T.C. vatandaşları, iki ülkeden emekli olabilmek de dahil, yasal şartları sağladıklarında birçok haklara kavuşabilmektedirler .
Sosyal güvenlik haklarınızı ihtiyacınız olduğunda kullanabilmeniz için; önce haklarınızı öğrenmek, sonra da bu haklarınızı elde edebilmenin altyapısını yasal olarak ve zamanında oluşturmak gerekmektedir. Meslek hayatımda bu kurala uymadığından dolayı sorun yaşamış birçok kişi gördüm. Ayrıca sosyal güvenlik haklarının yasal altyapısını önceden oluşturmadığından, bazı haklarını kaybeden ve emeklilik gibi bazı haklarını da geç elde eden, ihtiyacı olduğu zamanda bu haklarını kullanamayan birçok kişiyle karşılaştım.
Çoğu zaman geriye dönük yasal işlem yaparak sorunu çözmek maalesef ki mümkün olamıyor. Bu duruma düşen birçok insanın üzgün ve mutsuz yüz hallerini unutabilmiş değilim.
Kanada ile Türkiye arasında imzalanan Sosyal Güvenlik Anlaşması ile sağlanan hakları açıklamaya çalışacağım.
Sözkonusu anlaşmaya göre ;
1-Emekli maaşı alabilme
Türkiye'den alınan emekli maaşı Kanada'da yaşandığı için iptal edilemiyeceği gibi, Kanada'dan alınan emekli maaşı da Türkiye'de yaşandığı için iptal edilemiyecektir. Hatta her iki ülkenin dışında üçüncü bir ülkede yaşarken dahi ödenmeye devam edilecektir.
2- Kısmi aylık alabilme
Türkiye mevzuatına göre, Türkiye'deki hizmeti emekli olamaya yetmeyenlerin Kanada' daki hizmetleri Türkiye'de geçmiş gibi birleştirilerek değerlendirilir ve şartları sağladıklarında da Türkiye'den emekli olabilir . Ancak maaş tespitinde Kanada hizmeti dikkate alınamayacağından “Kismi Aylık” alır.
3- Maluliyet (çalışamaz) ve ölüm durumu
CPP [ Canada pension plan ] de hizmeti olan bir yuttasimizin maluliyeti [ calisamaz raporu almasi] halinde veya olmesi durumunda, CPP de gecen hizmeti turk mevzuatinca aranilan hizmet suresinden sayilacaktir. Ayrica kanada dan alinan malul [calisamaz] raporunu SSK yuksek saglik kurulunun onaylamasi halinde [ hizmet sartini da sagladiysa ] turkiyeden malulen emekli olabilecektir.
4- Üçüncü ülkede geçen hizmetler
Türkiye ile Kanada hizmetlerinin toplamı kısmi aylık almaya yetmeyenlere, sosyal güvenlik anlaşması üçüncü bir ülkede geçen hizmetleri de birleştirilerek kısmi aylık bağlanır.
5- Asgari süre
Hizmeti 360 günden az olanların hizmetleri birleştirilemez, dolayısıyla kısmi aylık bağlanamaz.
6-Yaşlılık Güvencesi yardımları ( Old Age Security )
Anlaşmaya göre; Kanada size kısmi aylık bağlarken sadece Kanada'daki ikameti gözönüne alacak. Kanada dışında yaşıyorken aylık alabilmek için, Kanada'da 20 yıl ikamet etme şartı aranıyor. Ancak, bu ikamet süresini Türkiye'deki hizmeti ile sağlıyorsa, Kanada dışında otursa da Kanada'nın Yaşlılık Aylığını alabilecektir. Örneğin; Kanada'da 10 yıl ikamet ettiniz, 10 yıl da Türkiye'den hizmetiniz var ise, anlaşmaya göre bu hizmetiniz Kanada'da ikamet yerine geçerek ve 20 yıl ikamet kabul edilecek.
7- Dul ve Yetim ödemeleri
Kanada dışında ikamet eden dul ve yetimlere ödenekleri, Kanada'nın yaşlılık güvence kanunu izin verdiği ölçülerde: Dul eşe 60-65 yaş arası, çocuklara 18 yaşına, öğrencilere 25 yaşına dek ödeme yapılır.
8- CPP ( Canada Pension Plan ) yardımları
CPP aylık ödeme miktarlarını saptarken, sadece CPP kazançlarını gözönüne alır.
9- Türkiye Sosyal Güvenlik Kurumlarınca yapılacak yardımlar
Kısmi aylık konusunda değindigimiz gibi, Türkiye'nin sosyal güvenlik kurumları, Kanada'da geçen hizmetleri emeklilikte aradığı hizmet şartından varsayacak. Ancak aylık bağlarken sadece kendine ödenen primleri gözönüne alacak.
10- Bilgi alışverişi
Her iki ülkenin sosyal güvenlik kurumları sosyal güvenlikle ilgili bir bilgiyi birbirlerine bildirirler. Bir yardıma hak kazanılması veya ödenilmesi halinde birbirlerine yardımcı olurlar.
Kazanılmış haklar ve geçici hükümler
Bu anlaşmadan önce geçen hizmetler, anlaşma ile kazanılan hakların tespitinde dikkate alınır. Ancak anlaşmadan sonra değerlendirilir. Bu anlaşmanın yürülüğe girdiği 1-1- 2005 tarihinden önceki süreler için herhangi bir yardım ödenmez ve geriye dönük hak doğurmaz.
Toptan ödemeden başka bir yardım, bu anlaşmanın yürürlüğe girdigi tarihten önceki olaylarla ilgili bir hak doğuruyorsa; anlaşmanın yürürlüğe girdiği tarihten geçerli olmak üzere ödenir.
Gelecek aydan itibaren kaldığımız yerden devam edeceğiz.
Herkese sosyal güvenceli bir yaşam diliyorum.
Nuri Sansarlıoğlu
Sosyal Güvenlik Danışmanı
