Türkiye'de Sosyal Güvenlik alanında yapılan değişikliklerin Yurtdisin'daki Türklere yansıması
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu`nun tüm maddeleri Ekim/2008 başında yürürlüğe girdi. Tamamı yürürlüğe giren yeni sosyal güvenlik yasasıyla, Türkiye'nin sosyal güvenlik sisteminde çok detaylı ve köklü değişiklikler yapıldı. Yurtdışındakileri ilgilendiren en önemli değişiklik ise, yurt dışı çalışmalarının ve ikametlerinin borçlanılmasındaki değişiklik ile yurt dışından emekli olmadaki değişikliklerdir.
Emeklilik sistemindeki temel değişikliklerin etkileri ise kişilerin özel durumlarına gore değişmekte ve kişiler değişik şekillerde etkilenmektedirler.
Yurt Dışı Hizmet – İkamet Borçlanmaları:
Borçlanmalardaki değişiklikleri maddeler halinde sayarsak;
• Eskiden Amerikan Doları üzerinden borçlanılıyordu, şimdi TL olarak borçlandırılıyor. Bu durumda, Dolar kazananlar için TL ödemek kârlı oldu. Zira Türkiye'de Dolar kuru yüksek olduğundan, kur farkı borçlananlar için avantaj oldu.
• Önceden tek fiyattan, 3,5 ABD Dolarından borçlanılıyordu. Şimdi taban-tavan arasındaki fiyatlardan kişiler tercihlerine göre borçlanabilecek. Artık yüksek fiyattan borçlanma yaparak yüksek maaş alabilmek mümkün olacak.
• En düşük borçlanma fiyatı günlük 7.10 TL oldu. ( Dolar değil )
• Yurt dışında çalışmayan bayanların ikametlerinin borçlanılması kaldırılmadı. Bayanların ev hanımı olarak geçen sürelerini borçlanmaları devam edecek.
Yurt dışında ikamet ederek yaşayan bayanların borçlanabildiği yurt dışı ikamet - ev hanımı süresi önceden Bağ-Kur'a borçlanılıyordu. Şimdi ise, daima Türkiye'deki son kurumuna borçlanılacak.
• Kanada'da çalışıp da ölen T.C. vatandaşlarının Kanada hizmetlerini ölümünden sonra, hak sahibi olan eşi de borçlanabilecek ve Türkiye'den maaş alabilecek.
Soydaşlara Borçlanma Hakkı
Türk kökenli soydaşlara ( Bulgaristan vs. ülkelerde yaşamış Türk kökenlilere ) eski ülkelerindeki çalışmalarını borçlanarak emeklilik hakkı verildi.
Kesin Dönüş'ün Anlamı
Halkın anladığı anlamdaki kesin dönüş kalkmıştır.
Kesin dönüş ifadesi hiçbir şekilde mutlak anlamda kullanılmak suretiyle, yurt dışından Türkiye'ye göç etmek, bulunduğu ülkeden Türkiye'ye döndükten sonra tekrar yurt dışına çıkmamak, yurt dışında yaşamamak şeklinde değildir.
Türkiye'den emeklilik için, yurt dışında bulunmanın, yaşamanın yasal bir sakıncası yoktur. Dolayısıyla, pasaportlara kesin dönüş damgası vurdurmak gerekmiyor.
Türkiye'de Kanada Hizmetlerini Birleştirerek Emeklilik
Türkiye'de en az bir yıl hizmeti olanlar, hizmet eksiğini Kanada hizmetiyle tamamlıyorlarsa, borçlanmadan Türkiye'den kısmi emekli olabilecekler.
Emekli Maaşı Alma Şartları
Türk vatandaşlığından çıkarılanların emekli aylıkları kesilmeyecek. Kesin dönüş yapmadan, yurt dışında otururken de emekli aylıklarını almaya devam edeceklerdir.
İki ülkeden birden, çifte emekli maaşı almak kolaylaştırıldı. Bir ülkeden emekli olunması diğer ülkeden emekliliği engellemeyecek ve maaşları birbirini etkilemeyecek.
Hak Sahiplerine Ödenen Dul-Yetim Aylıkları
Kanada'da çalışıp da ölen T.C. vatandaşlarının Kanada hizmetlerini ölümünden sonra, hak sahibi olan eşi de borçlanabilecek ve Türkiye'en maaş alabilecek.
Hak sahibine ödenen dul-yetim-ölüm aylıklarının bağlanması kolaylaştırıldı, şartlar yumuşatıldı.
Emekli Sandığı'nda beş yıl, SSK'da 2,5 yıl hizmet yeterli sayıldı.
Türk vatandaşı olmayan eşler de, Türk vatandaşı olan eşleri ölünce aylıklarını alabilecekler.
Türk vatandaşı olup, Türkiye'den emekli maaşı alan erkeğin ölümü halinde, Türk vatandaşı olmayan Kanadalı eş de kocasının maaşını alabilecektir.
Sigortalıyı öldüren kişi, ölenin dul ve yetimlerine ödenen maaşın yarısını ödemeyi üstlenecek.
Kocası ölünce, evlendiği halde, ölen kocasının maaşını alabilmek için yeni kocasıyla resmi nikah yaptırmadan yaşayan bayanların dul maaşları kesilecektir.
Anne veya babasının ölümünden dolayı aldığı yetim maaşının kesilmemesi için, evlendiği halde kocasıyla resmi nikah yaptırmadan yaşayan bayanların yetim maaşları da kesilecektir.
Anne veya babasının ölümünden kalan yetim maaşının alınabilmemesi için, anlaşmalı olarak eşinden boşandığı halde, boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşadığı belirlenen bayanların yetim maaşları da kesilecektir.
Sigortalılık
İçişleri Bakanlığı tarafından Türkiye'ye sığınmacı veya vatansız olarak kabul edilen kişiler ile yabancı uyruklu kişilerden hizmet akdi ile Türkiye'de çalışanlar da sigortalı sayılacaklar.
İşverenin işyerinde ücretsiz çalışan iş-verenin eşi sigortalı sayılmayacak.
İsteğe Bağlı Sigortalılık
İsteğe bağlı sigortalı olabilme şartları kolaylaştırıldı, sağlık hizmetlerinden yararlanabilme imkanı verildi. Ancak, Türkiye'de yaşamayan isteğe bağlı sigortalı olamayacak. Artık isteğe bağlı sigortalılar Bağkur kapsamında sigortalı sayılacaklar.
Prim Ödeme
Birden çok şirkete ortak olan kişi, her ortaklık için ayrı ayrı prim ödeyecek. Tüm gelirler üzerinden prim alınacak Ayrıca, işverenlerin yüksek maaş ödeyipte düşük ücretten prim yatırma imkanı olmayacak.
Zira maaşlar banka kanalıyla ödenecek.
Prim İadesi
Evlenme dolayısıyla ödenen primleri geri alma kalktı.
Fiili Hizmet Zammı
Kapsamı genişletildi. Kurşun , arsenik vs. sektöründe çalışanlar da yararlanabilecekler.
Emzirme Yardımı
Bütün sigortalılara verilecek. Ayrıca, eşi doğum yapan sigortalı erkeğe de emzirme yardımı verilebilecek.
Emekli Sandığındaki Değişiklikler
Keseneklerini geri almasa da belli sürede çalışmayanların hizmetleri ölüyordu. Bu uygulamaya son verildi ve (keseneğini geri alarak hizmetini öldürenler hariç) artık hizmetler ölmeyecek. Canlı sayılacak.
Çeyiz-Evlenme Yardımı
Kapsamı genişletildi. Bağkurluların çocukları da yararlanabilecek. Dul bayanların tekrar evlenmeleri halinde çeyiz yardımı ödenmeyecek.
Hastalık Yardımı
Bağkurlu esnaflara da sigortalılar gibi hasatanelerde yattıkları ve raporlu olarak istirahatlı oldukları sürede hastalık yardımı verilecek.
Cenaze Yardımı
Ölen sigortalılara ödenen cenaze yardım miktarları arttırıldı
Sağlık Hakları
Sigortalı ve eşi üç ay beklemeden bir aylık sigortalı iken hasatanelerden ücretsiz yararlanabailecek.
Ancak, üç ay içinde primini ödemeyenler sağlık hizmetinden ücretsiz yararlanamayacaklar.
Ayrıca, ilaç ve sağlık cihazları alımlarında sigortalılar katkı payı ödeyecekler.
Sigortalılar yurtdışında tedavi olabilecekler ve tedavi masraflarını Sosyal güvenlik Kurumu karşılayacak. Ayrıca tüp bebek yöntemiyle çocuk sahibi olanların masrafları da karşılanacak.
Gaziler katkı payı ödemeden özel hastanelere gidebilecekler. Yine katkı ücreti ödemeden protez vs. cihazların en iyisini taktırabilecekler.
Tavsiyelerimiz
Sosyal Güvenlik konusunda son derece yanlış, yasalara aykırı, kulaktan dolma bilgiler etrafta dolaşmakta olduğundan, yurttaşlarımızın mağdur olmamak için konunun uzmanı olmayan kişilerin söylediklerine itibar etmemelerini tavsiye ediyoruz.
NURİ SANSARLIOĞLU
Nuri Sansarlıoğlu, Sosyal Güvenlik Danışmanı olarak profesyonel hizmet vermektedir. Kendisine ulaşmak için:
Tel : 647 343 6113 - 905 616 8102
e-mail : Bu e-Posta adresi istenmeyen posta engelleyicileri tarafından korunuyor. Görüntülemek için JavaScript etkinleştirilmelidir.
web : www.sosyal-guvenlik.com
